Waarom hebben wij het niet gezien?

Sinds mijn boek gepubliceerd is en de eerste mensen het hebben gelezen, word ik bedolven onder reacties. Je mag gerust weten dat ik het uitbrengen van dit boek enorm spannend vond en vind. In de afgelopen weken heb ik regelmatig slapeloze nachten gehad en brak het angstzweet me soms uit. Oude patronen staken weer de kop op, gedachtes in mijn hoofd namen de overhand: ‘Wat gaan mensen ervan vinden, mag ik dit allemaal wel zeggen, ben ik wel goed genoeg en wie ben ik nou eigenlijk om dit te kunnen beweren?’. Ik beschrijf in mijn boek dat stormen mij nog met regelmaat zullen blijven overvallen. Ik ben nou eenmaal een intens levende, hooggevoelige en complexe vrouw. Wie ik ben in die stormen en hoe ik daar vervolgens mee omga is wat zou moeten gelden: ‘Practice what you preach’ was dus wat me te doen stond. Ook deze storm ging weer liggen, ik doorstond hem en mijn boek ligt inmiddels in de winkel en mensen lezen mijn verhaal.

De vele reacties die ik inmiddels heb gekregen zijn overweldigend, bemoedigend, bevestigend, ondersteunend en soms duizelen ze me ook. Veelal hoor ik hoe het toch kan dat mensen het niet gezien hebben, dat er niet ingegrepen is. Dat ze wel zagen dat er van alles aan de hand was bij ons thuis, maar er niet de vinger op konden leggen. Ook zij hebben de verwarring ervaren die ik zelf ervaren heb. Dit zijn mensen die mij kennen, of mijn gezin van herkomst hebben gekend van vroeger. Ik dacht hier de afgelopen dagen eens dieper over na.

Ik beschrijf in mijn boek dat ik mijn leven altijd al heb ervaren alsof het bestond uit losse fragmenten. Er zat geen eenheid in het verhaal, geen logica. Alleen maar losse stukken van een eindeloos ingewikkeld web van leugens, bedrog, indoctrinatie en verwarring. Voor de mensen die bij ons thuis kwamen: bekenden, gezinshulpen, jeugdzorg, hulpverleners, mensen uit de kerk, vrienden, buren, etc., moet de situatie net zo geweest zijn. Ook zij zagen fragmenten van een verhaal. Je weet dat er iets niet klopt, maar om het te snappen, moet je het hele verhaal zien en kennen. En hoe grijp je in? Dat is vreselijk ingewikkeld. Dat begrijp ik maar al te goed. Ik neem het mensen ook niet kwalijk. Ga er maar aan staan om er wat van te zeggen, er wat van te vinden, er wat aan te doen. Ik heb er zelf veertig jaar over gedaan om te begrijpen hoe het in elkaar zat en zit. Mijn boek vertelt je het hele verhaal. Ik heb met mijn boek alle fragmenten aan elkaar verbonden, dan zie je ook de rode lijnen in een verhaal. Die zie je niet zolang het op zichzelf staande gebeurtenissen zijn. Daarnaast groeide ik op in een kluwengezin, waarbij de loyaliteit naar mijn moeder toe zo intens groot was, dat ik zelf ook echt niet het verhaal liet zien zoals het echt was. In die tijd had ik niet eens in de gaten hoe het echt was.

Aan een gezinsvoogd vertelde ik echt niet het verhaal zoals het was, dan werd ik zeker uit huis geplaatst en dat wilde ik niet. Ik was loyaal aan mijn moeder en ik kende de beste gezinsvoogd amper. In de anderhalf jaar dat ze bij ons gezin getrokken was heb ik haar maar een aantal keer zelf gesproken. De gezinshulpen die in ons gezin werkte toen ik jonger was, zagen veel meer. Zij waren langer en vaker in ons gezin aanwezig. Ook zij vonden de situatie op z’n minst opmerkelijk, dat wist ik toen niet. Echter in die tijd werden zij helemaal niet serieus genomen. Zij waren ‘maar’ de gezinshulp en er werd toen ook nog nauwelijks wat gerapporteerd.

Tegenwoordig is de jeugdhulpverlening compleet versnipperd. Door alle bezuinigingen en wisselingen is er steeds iemand anders betrokken bij een gezin. Op die manier kun je nooit een ongezond familiepatroon zien of herkennen, of echt snappen hoe bepaalde dingen gaan binnen de muren van een disfunctioneel gezin. De grote lijnen zie je pas als je langere tijd betrokken bent en het vertrouwen wint van de kinderen die in een dergelijk gezin opgroeien. Toen jeugdzorg bij mijn gezin van herkomst betrokken was, werden wij gezien als een sterke eenheid. De onderlinge banden waren zo hecht, dat wij het prima zouden redden met elkaar. Het tegendeel was echter waar. Wij werden volledig geïndoctrineerd en vertelden het verhaal dat wij moesten vertellen, niet het daadwerkelijke verhaal. Ik weet niet of ik ooit wel het daadwerkelijke verhaal had verteld aan de gezinsvoogd. Ik weet ook niet of ik beter af was geweest in een jeugdhuis, toen er sprake was dat ik uit huis geplaatst moest worden. Ik herinner me wel de complete eenzaamheid die ik ervaarde en het feit dat ik me steeds opnieuw onbegrepen voelde.

Het is zo belangrijk dat beseft wordt dat wat je in de eerste instantie ziet binnen disfunctionele gezinnen, niet de werkelijkheid hoeft te zijn. Dat er een besef komt dat de versnipperde hulpverlening in Nederland schadelijk is voor kinderen die opgroeien in onveiligheid, omdat je hierdoor nooit het hele verhaal kunt zien. Dat er tijd nodig is om vertrouwen op te bouwen met de betrokken kinderen en deze er nauwelijks lijkt te zijn, omdat er weer nieuwe hulpverlening komt of, omdat de tijd en het geld om dit te doen gewoonweg ontbreken. Ik wil niet beweren dat kinderen dan maar uit huis geplaatst moeten worden, dat dit beter is. Het is zo ingewikkeld, dat weet ik. Wel is het nodig om een gezinssysteem te leren kennen, het complete systeem. Daarvoor is niet alleen jeugdzorg nodig, maar ook mensen die dichtbij het gezin staan, zoals buren, school, bekenden, thuiszorg, gezinsbegeleiding. Om dat te doen is ruimte, geld en tijd nodig, zodat de hulpverlening die betrokken is bij dergelijke gezinnen ook daadwerkelijk de ruimte krijgt om het systeem te doorgronden, om kinderen te leren kennen, om ouders te begeleiden en om langere tijd betrokken te zijn en daardoor het verschil te kunnen maken.