Serie deel 1
De impact van opgroeien als KOPP/KOV (kinderen van ouder(s) met psychische- en/of verslavingsproblemen) kan heel groot zijn. Zelf ervaar ik nog dagelijks de gevolgen van opgroeien onder deze omstandigheden. Als kind ontwikkelde ik patronen en gedragingen die mij hielpen om door de omstandigheden heen te komen, maar daar had ik later in mijn leven veel last van. Al vele jaren kijk ik mijn eigen verleden recht in de ogen en heb ik al veel doorgewerkt en doorgeworsteld om te kunnen zijn waar ik nu ben. Mijn leven is nu goed, stabiel en fijn, maar ook ik ervaar nog steeds worstelingen die hun oorsprong vinden in waar ik vandaan kom. Een oorsprong met een onveilige basis waarin ik niet kon hechten, waar ik niet gezien werd en waarin ik rollen vervulde die veel te groot en onnatuurlijk voor mij waren. Wat onder de oppervlakte ligt en dus niet direct zichtbaar, is hoe deze lasten mijn leven nog steeds kunnen beïnvloeden. Ik noem dat onzichtbare lasten. Niet alleen ik, maar ook vele andere volwassen KOPP/KOV kennen deze worstelingen, deze lasten.
Aan de hand van situaties uit mijn eigen leven neem ik je mee in een serie over deze onzichtbare lasten. Hiermee maak ik het onzichtbare zichtbaar en laat ik je zien hoe ik hier zelf een weg in heb gevonden en ook steeds opnieuw vind.
In dit blog het thema: ‘Zorgen voor jezelf’
Regelmatig spreek ik voor groepen mensen over mijn leven als volwassen KOPP/KOV. Ik vind het belangrijk dat door de ‘kinderen van’ zelf verteld wordt wat de gevolgen zijn in een volwassen leven, tegen welke worstelingen ‘wij’ aanlopen, hoe het ons leven nog dagelijks beïnvloeden kan en welke emoties daarbij komen kijken. Door erover te praten ontstaat er bewustwording en kunnen stigma’s doorbroken worden. Ik praat graag en hoor steeds terug dat mijn boodschap mensen raakt en dat wat ik vertel wat teweegbrengt. Ik krijg ook energie van de interactie met mensen, van ingaan op wat het publiek vraagt, het aanvoelen van de sfeer, het gesprek aangaan. Want als je met elkaar in gesprek gaat komt er wat los, dan gebeurt er wat. Dat vind ik mooi en belangrijk.
Los zijn gekomen van patronen, betekent niet dat het altijd goed gaat
De keerzijde is ook dat het veel van me vraagt. Het lijkt misschien alsof ik heel makkelijk voor een groot publiek sta, alsof ik altijd weet wat ik wil en moet zeggen, alsof ik daar vol vertrouwen in mijn eigen kunnen vertel wat ik belangrijk vind om te vertellen. Deels klopt dat, maar om op die manier zo voor een publiek te staan vraagt uiterste zorgvuldigheid naar mezelf toe. Het verhaal dat ik vertel is altijd persoonlijk, het gaat over mij, mijn geschiedenis, mijn leven, over hoe ik patronen heb doorbroken, hoe ik vrouw en moeder kan zijn, hoe ik mijn weg vind in dit leven en mijn verhaal en mezelf ben gaan omarmen. Dat is enorm kwetsbaar. Dat doet altijd wat met me.
Los zijn gekomen van patronen betekent niet dat het altijd goed gaat. Nog steeds kan ik getriggerd worden door iets wat er gebeurt, door een sfeer die ik proef, door een ontmoeting, of dus door de nasleep van spreken in het openbaar. Wat ik wel heb geleerd (en dat is een doorlopend proces) is om niet terug te vallen in oude belemmerende patronen op het moment dat ik getriggerd word. Zo’n patroon kan bijvoorbeeld zijn dat ik wat ik voel weg duw, of bagatelliseer omdat ik het niet wil voelen. Gewoon weer doorgaan, sterk zijn, me niet aanstellen, het weglachen, omdat het allemaal wel mee zal vallen. In mijn jeugd was er geen ruimte voor emoties, voor kwetsbaarheid. Als ik dat liet zien werd ik belachelijk gemaakt. Wat ik voelde was niet belangrijk en er was ook geen aandacht voor mij als opgroeiend meisje, omdat de aandacht altijd bij mijn moeder lag en bij wat zij nodig had. Dan leer je vanzelf je gedrag aan te passen en daarmee te dealen. Je moet als kind wel. In mijn geval dus mijn gevoel uitschakelen, doorgaan en niet meer in contact kunnen en willen zijn met mijn lijf en wat dat aangeeft. Dit gedrag neem je mee je volwassen leven in, want je hebt niet geleerd dat het anders kan en hoe het anders kan. Dit kun je pas draaien als je zelf inziet hoe belemmerend deze patronen en gedragingen eigenlijk zijn in je leven. Dit leren zien is één ding, het vervolgens doorbreken is iets heel anders en daarmee dus een heel intens proces. Dat gaat niet vanzelf. Ga maar eens voor jezelf leren zorgen en voelen wat je nodig hebt, als dat volkomen vreemd voor je is.
Kwetsbaarheid durven laten zien en mijn eigen verhaal serieus mogen nemen is voor mij een enorm proces geweest. Dat ik nu voor groepen mijn verhaal kan doen is een grote overwinning op mijzelf en het brengt me ook heel veel. Maar ook ik moet iedere keer weer mijn eigen verleden in de ogen kijken als ik ga staan voor mijn verhaal en voor wie ik ben. Dat betekent dus dat ik als ik dit wil blijven doen, ik ook goed voor mezelf moet kunnen zorgen. Daar ben ik me heel erg van bewust en dat is ook noodzakelijk. Dat betekent bijvoorbeeld dat ik in de dagen voor- en nadat ik spreek ruimte moet inbouwen voor mezelf. Om te kunnen laten gebeuren wat er gebeurt en gebeuren moet. De ene keer vraagt dat meer dan een andere keer, maar de ruimte moet er wel zijn. Die ruimte en die vrijheid heb ik ook en kan ik ook nemen, omdat ik mijn leven op die manier in heb kunnen (en moeten) richten. Ook dat is voor mij noodzakelijk gebleken.
Ik was een specialist in het negeren van wat mijn lichaam aangaf
Zorgen voor jezelf is niet vanzelfsprekend als je nooit geleerd hebt om stil te staan bij wat je lichaam aangeeft, of als hoe jij je voelde nooit mocht bestaan of serieus genomen werd. Dan is het negeren van je emoties en doorgaan op de automatische piloot wat je kent en dus doet. Je verwaarloost jezelf als het ware. Ik kon heel goed zorgen, was alert op wat iedereen om me heen nodig had, maar goed voor mezelf zorgen kon ik niet. Als je niet goed voor jezelf kunt zorgen en daardoor geen aandacht kunt geven aan al die gevoelens en emoties die in je lijf rond razen, dan komt er ongetwijfeld een moment dat je lichaam zelf actie gaat ondernemen, want die opgebouwde lading moet er toch uit. Ik wist niet hoe ik moest ontspannen, hoe ik mijn hoofd leeg kon maken na een spanningsvolle dag, ik kon mijn lijf helemaal niet verstaan, terwijl het talloze signalen aangaf dat het niet goed ging. Zo had ik dagelijks hoofdpijnen, darmklachten, oorsuizen en hartkloppingen. Ik had allemaal wondjes in mijn mond, omdat ik van spanning onbewust op de binnenkant van mijn wangen beet. Ook had ik vaak kiespijn door het vele knarsetanden en doordat mijn kaken altijd op spanning stonden. Ik heb zelfs diverse keren een enorme uitbraak van netelroos over mijn hele lijf gehad. Een huiduitslag met rode, opgezwollen bulten die verschrikkelijk jeuken, bij mij waarschijnlijk veroorzaakt door de stress en de spanningen in mijn lijf. Ik was een specialist in het negeren van wat mijn lichaam aangaf, ook omdat ik lang niet doorhad dat mijn fysieke klachten werden veroorzaakt door spanning. Dat heb ik moeten leren. Ik heb moeten leren luisteren naar mezelf en wat mijn lichaam aangeeft. En eigenlijk is dat een levenslang proces.
Zelfzorg
Had je mij een aantal jaar geleden verteld dat ik me nu zo bewust van mezelf zou zijn en zo in het leven zou staan, dan had ik je niet geloofd. Ik moest niets hebben van termen als ‘mindfulness’, ‘aarden’ en ‘naar binnen keren’. Ze bezorgden me jeuk, ik raakte erdoor geïrriteerd en ik vond het maar zweverig gedoe. De waarheid was dat ik het niet aandurfde om stil te staan bij mijn lijf en wat ik daarbij voelde. Dat was veel te spannend en heel oncomfortabel. Het was veel ‘makkelijker’ om te focussen op wat iemand anders nodig had, dan wat ik zelf nodig had. Ik heb inmiddels ontdekt dat dit ‘zweverige gedoe’ helemaal niet zo zweverig is. Het is niet veel meer dan je bewust zijn van jezelf en kiezen daar ruimte voor te maken. En door dit te doen en steeds opnieuw te herhalen, word het ook steeds normaler en comfortabeler. Ook dat zijn doorbroken patronen, maar daar is wel tijd overheen gegaan voordat dit zo voelde. Ik wandel nu bijvoorbeeld veel met mijn hond in het bos. Door daar te zijn voel ik meteen meer ademruimte en zuurstof in mijn systeem. Door daar te zijn word ik me bewust van de geur van het bos in de vroege ochtenddauw, het geritsel van de bladeren en de wind die door mijn haren waait. Dan voel ik de kou, de zon en de regen op mijn gezicht. En daardoor kan ik gewoon zijn en voelen, dat werkt voor mij. Heb ik daar altijd zin in? Nee, niet altijd, maar ik kies ervoor om het dan toch te doen en de tijd te nemen om gewoon te zijn, omdat het goed is voor mij. Op andere momenten kies ik er ook wel eens voor om binnen te blijven, tijdelijk onder te duiken in mijn eigen cocon en ook daar oké mee te zijn.
Nog altijd zitten er traumasporen opgeslagen in mijn lijf. Dat kan ook nu nog betekenen dat ik door de triggers slecht slaap, mijn lijf overstuur raakt en ik overmand kan raken door emoties en gedachten dat ik het bijvoorbeeld allemaal niet goed doe. Kan ik mezelf verwijten dat ik weer iemand over mijn grenzen heb laten gaan en vraag ik me af wanneer het ooit echt goed komt. Triggers komen altijd onverwacht en daar heb je mee te dealen. Wat er op die momenten gebeurt heeft aandacht nodig en moet gehoord worden, zodat het mag bestaan. Soms komt er geheel onverwacht toch weer een diep en rauw gevoel omhoog vanuit het jonge kind in mezelf dat niet gezien en gehoord werd. Dat meisje moet omarmd en gezien worden, juist nu in het heden. Dat betekent mild zijn voor mezelf, voelen en niet altijd alles willen en kunnen verklaren. Soms is een gevoel ook een gevoel zonder dat er woorden aan gegeven kunnen worden, zonder dat ik daar zelf iets aan kan veranderen, maar ook zonder dat mijn naasten daar iets aan kunnen veranderen. Zorgen voor mezelf is ook zorgen voor dat beschadigde meisje in mij.
Waarom spreek ik dan?
Met je verhaal in de openbaarheid treden is kwetsbaar en brengt uitdagingen met zich mee die dus ook soms echt ingewikkeld voor me zijn. Ik kan dan ook van tevoren nooit precies inschatten wat de nasleep is van ergens spreken en hoe ik me daarna voel. Maar juist daarom moet ik wel altijd rekening houden met de complexe emoties die mee (kunnen) spelen, mezelf in acht nemen en mild zijn voor mezelf. Je vraagt je hierdoor misschien af (en ja, dit vul ik in want dat doet mijn hoofd) waarom ik er dan iedere keer opnieuw voor kies om naar buiten toe te treden, om mijn verhaal te doen, om te vertellen waar ik (en andere) volwassen KOPP/KOV tegenaan lopen. Ik kan hier namelijk ook mee stoppen. En ja, niet meer spreken kan een keuze zijn en die vrijheid heb ik en voel ik ook, maar daar kies ik nu niet voor. Want iedere keer opnieuw spreek ik mensen die zich herkennen in mij, die zich er ineens van bewust worden dat ook zij patronen en gedragingen hebben die in de weg zitten, zich bewust worden waar die vandaan kunnen komen en dat er dus een manier is om daarmee te gaan dealen, waardoor het leven ook dragelijker en lichter kan worden. Dat gun ik hen, omdat ik zelf ervaar hoeveel vrijheid het mij geeft! Omdat ik hulpverleners en naasten spreek die door wat ik vertel meer begrijpen van wat ze zien gebeuren bij hun cliënten, hun partners, hun vrienden en er daardoor meer begrip komt voor waar gedrag eigenlijk vandaan kan komen. Dat stemt mensen milder, dat werkt in de hand dat je meer gaat omzien naar elkaar, er ontstaat begrip en betere hulpverlening. Dat is enorm waardevol en daardoor wordt de wereld weer een beetje mooier, ook voor mij. Ik kan spreken en dealen met de consequenties, juist omdat ik nu weet wat ik nodig heb om dit te kunnen doen. Ik weet wie ik ben en ik weet waarom ik doe wat ik doe.
Het is oké, ook wanneer het niet oké is
Het is nog niet zo lang geleden dat ik opnieuw werd teruggeworpen op mezelf, ik werd enorm getriggerd en daardoor overvallen door emoties. Die momenten zijn zwaar en intensief en voelen als een ware uitputtingsslag waar ik van moet herstellen. Dat heeft tijd nodig. Je ziet deze interne stormen niet, die doorsta en onderga ik en die draag ik met me mee. Voor mensen om me heen liggen deze lasten onder de oppervlakte, ze zijn niet of nauwelijks zichtbaar. Alleen mensen die echt heel dicht bij mij staan zullen ze herkennen, of maak ik deelgenoot van wat er speelt. Dat ik hier nu wel over schrijf, is omdat ik het eerlijke verhaal wil vertellen. Het onzichtbare wordt namelijk zichtbaar als het woorden mag krijgen, daardoor krijgt het bestaansrecht. Daardoor worden onzichtbare lasten zichtbaar, waarmee ik hoop dat ik met dit verhaal weer wat meer bewustwording creëer.
Mocht je je afvragen hoe het nu met me is? Het is goed, omdat het oké is, ook wanneer het niet oké is. Ik heb door de jaren heen leren luisteren naar mijn lichaam en handel nu ook naar wat ik nodig heb op de momenten dat mijn lijf reageert. Ik kan niet voorkomen dat mijn lichaam reageert, dat gebeurt automatisch, ik kan er inmiddels wel zorgvuldig mee om gaan.
